Giao dịch tiền mặt tưởng tượng gọn gàng, không phức tạp, nhưng nếu mục tiêu trốn thuế thì lại là câu chuyện hoàn toàn khác. Đừng để thuận tiện trước khi thay đổi bằng những rắc rối pháp lý lâu dài.
Theo Nghị định số 70/2025/ND-CP quy định về hóa đơn chứng từ, kể từ ngày 01/06/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên sẽ phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Với quy định này, nhiều hộ kinh doanh tại Việt Nam tăng dần công thức thanh toán bằng tiền mặt khi giao dịch với khách hàng hoặc đối tác. Lý do phổ biến là “thuận tiện, nhanh gọn, không bị ngân hàng kiểm soát” – nhưng phía sau thuận tiện lại là mục tiêu rõ ràng: tránh để lại dấu vết giao dịch bắn né thuế .
Vậy hành vi này có thể được xử lý ra sao? Cùng MV Tìm hiểu để tránh rơi vào rắc rối không đáng nhé!
1, Hành vi nào được coi là trốn thuế?
Trốn thuế không chỉ là “miễn thuế”, mà còn bao gồm nhiều hành động vi tính hơn. Điều 143 Luật Quản lý thuế 2019 đã liệt kê các hành vi được xem là thuế trốn, kể cả khi không có ý nghĩa rõ ràng. Trong đó bao gồm các phần không hoàn thành hoặc hoàn thành chậm lại hồ sơ thuế đăng ký, hồ sơ khai thuế quá 90 ngày kể từ thời hạn quy định; không sao chép doanh thu vào kế toán sổ; không sản xuất đơn hàng hóa khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ hoặc cố gắng ghi giá trị đơn hàng thấp hơn thực tế.
Cạnh đó, những trường hợp sử dụng hóa đơn, bằng chứng không hợp lý để giảm số thuế phải phụ thuộc; use tờ giấy giả hoặ c kê khai sai bản chất, giá trị giao dịch để làm sai lệch nghĩa vụ thuế cũng được xem là thuế trốn.
Tương tự, hành động khai báo sai hoặc không khai báo đầy đủ thuế với hàng hóa xuất khẩu; cấu hình người gửi để tránh thuế ; dùng hàng hóa được miễn, không chịu thuế sai mục tiêu nhưng không khai báo lại với cơ quan thuế… cũng nằm trong danh sách các hành động đã được xử lý.
Yên chí, if doanh nghiệp hoặc hộ gia đình đăng ký tạm dừng hoạt động nhưng vẫn kín doanh nghiệp mà không báo cơ quan thuế thì cũng bị xem là vi phạm. Trong một số trường hợp, người nộp thuế dù đã tự động bổ sung phần thuế bổ sung trước khi cơ chế kiểm tra thuế – nhưng nếu lệnh cấm ban đầu chậm hoặc khai báo sai, vẫn có thể bị xử lý phạt hành chính theo quy định.
2, Giao dịch bằng tiền mặt có được xem là hành vi trốn thuế hay không?
Điều quan trọng cần xem xét là mục tiêu thực sự của doanh nghiệp khi không nhận được tài khoản chuyển khoản. Nếu doanh nghiệp cố ý chỉ nhận tiền ẩn doanh thu, không xuất hóa đơn hoặc không kê khai đúng thông tin thu nhập thực tế để né thuế, thì hành động đó có thể được xem là trốn thuế theo quy định pháp luật.
Nói cách khác, bản thân việc dùng tiền mặt không phải là sai, nhưng nếu sử dụng hình thức này để tránh để lại dấu vết giao dịch, từ đó khai sai, khai thiếu hoặc không kê khai thuế thì hậu quả pháp lý là không tối thiểu.
Căn cứ theo quy định tại Điều 143 của Luật Quản lý thuế 2019, các hoạt động như không xuất hóa đơn, không ghi thu nhập vào sổ kế toán kế toán hoặc ghi thấp hơn giá trị thực tế đều có thể được xử lý là trốn thuế. Và trên thực tế, những hành động này thường dễ xảy ra khi thanh toán bằng tiền mặt – không có bằng chứng rõ ràng như giao dịch tài khoản qua ngân hàng.
Vì vậy, nếu hộ kinh doanh cố gắng ưu tiên tiền mặt vào thuế “né” nghĩa vụ, thì đây không còn là công việc lựa chọn phương pháp thanh toán nữa, mà là hành vi vi phạm pháp luật về thuế.
3, Hành vi trốn thuế sẽ được xử lý như thế nào?
Hộ kinh doanh nếu cố gắng chấp nhận phương thức thanh toán chuyển tài khoản với mục tiêu thuế có thể bị xử lý phạt chính hoặc truy cứu trách nhiệm , tùy chọn chất và mức độ vi phạm.
Theo quy định Nghị định 125/2020/ND-CP, hành vi trốn thuế sẽ bị xử phạt bằng tiền , với mức phạt theo tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ.
- Trong trường hợp nhẹ nhàng nhất, người vi phạm có ít nhất một tình tiết giảm nhẹ thì mức phạt sẽ là 1 lần số tiền thuế trốn.
- Nếu không có trạng thái tăng nặng hay giảm nhẹ thì mức phạt sẽ là 1,5 lần.
- Với các trường hợp nghiêm trọng hơn, hình phạt có thể tăng tới 2 lần, 2,5 lần, thậm chí chí chí 3 lần số tiền thuế trốn, nếu có từ 3 tình tiết tăng nặng trở lên.
Bên cạnh việc bị phạt tiền, hộ kinh doanh còn phải:
- Trả lại toàn bộ số tiền thuế đã trốn
- Làm tiền mã hóa chậm (nếu có)
- Và điều chỉnh lại hồ sơ thuế nếu khai báo sai số hoặc tăng thuế giá trị.
Một điểm đáng chú ý là, kể cả khi đã hết thời hạn xử phạt hành chính, người nộp thuế vẫn phải nộp đủ số tiền thuế đã “trốn” cùng với tiền chậm vào ngân sách nhà nước. Điều này có thể xác định quan điểm của pháp luật: N ghĩa v ụ tài chính với Nhà nước là không thể tránh, dù thời gian có trôi qua bao lâu!
Ngoài ra, ở mức độ nghiêm trọng hơn, hành vi trốn thuế có thể được truy cứu trách nhiệm hình sự, điều này đã được quy định tại Điều 200 Bộ luật hình sự. Nếu người nộp thuế thực hiện hành vi khai thuế với số tiền trốn thuế từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng thì có thể bị xử lý bằng mức phạt từ 100 triệu triệu đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
Trong những trường hợp có tình tiết ngày càng nghiêm trọng, kẻ phạm tội có thể bị xử lý nghiêm trọng hơn. Khi đó hình phạt có thể là phạt tiền từ 500 triệu đến 1,5 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 01 đến 03 năm. Mức độ xử lý sẽ càng nặng nề hơn nếu hành động trốn thuế ở mô-đun lớn.
Không dừng lại ở hình phạt chính, Tòa án vẫn có thể áp dụng các hình phạt bổ sung, trừ khi có giới hạn:
- Phạt tiền bổ sung
- Cấm nhiệm vụ
- Cấm hành nghề hoặc làm một công việc nhất định
- Im lặng một phần hoặc toàn bộ tài sản
4, Tổng kết
Việc sử dụng tiền mặt trong giao dịch là quyền lựa chọn hợp pháp của hộ kinh doanh, tuy nhiên nếu cố tình lợi ích hình thức này để né hóa đơn, giấu doanh thu, khai sai thuế thì hậu quả có thể rất nghiêm trọng.
Vì vậy, đừng để những lời khuyên nên chọn nhẹ nhàng an toàn như giao dịch tiền mặt trở thành sản phẩm dẫn đến nguy cơ ro pháp lý béo phì. Hãy kinh doanh minh bạch – vì lợi ích lâu dài và vững chắc của chính mình.
