Việc nuôi con sau ly hôn luôn là vấn đề được các bậc cha mẹ đặc biệt quan tâm. Khi tiến hành ly hôn, tòa án sẽ quyết định trao quyền nuôi con cho bố, mẹ hoặc người giám hộ phù hợp. Tuy nhiên, trong trường hợp người được giao quyền nuôi con không còn đảm bảo được tốt nhất quyền lợi cho trẻ, việc đề nghị thay đổi người trực tiếp nuôi con là hoàn toàn có thể thực hiện. Bài viết sau đây của Luật MV sẽ hướng dẫn chi tiết về điều kiện, hồ sơ và trình tự thực hiện thủ tục thay đổi quyền nuôi con theo quy định của pháp luật.

1. Điều kiện thay đổi quyền trực tiếp nuôi con sau ly hôn

Khi ly hôn, nếu hai vợ, chồng có thỏa thuận về quyền nuôi con thì Tòa án sẽ công nhận và giao con cho cha hoặc mẹ nuôi dưỡng theo đúng thỏa thuận của cha, mẹ. Ngược lại, nếu không có thỏa thuận hoặc không thỏa thuận được thì Tòa án sẽ căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con để giao con cho cha hoặc mẹ nuôi dưỡng theo quy định tại khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và Khoản 1, Khoản 2 Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP.

Tuy nhiên, thực tế có nhiều trường hợp, sau khi giành được quyền nuôi con, cha hoặc mẹ lại không quan tâm đến con, thậm chí còn bạo lực gia đình v.v, không đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con thì theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình, người trực tiếp nuôi con có thể được thay đổi.

Cụ thể, Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn như sau:

“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.

2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:

a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;

b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con

3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.

4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.

5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:

a) Người thân thích;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

d) Hội liên hiệp phụ nữ.“

Như vậy, điều kiện thay đổi người trực tiếp nuôi con cần có một trong các căn cứ sau:

• Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
• Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
• Nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

Bên cạnh đó, theo Khoản 4 Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình, trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật Dân sự.

Theo đó, con chỉ được giao cho người giám hộ theo căn cứ tại khoản 1 Điều 47 Bộ luật Dân sự khi cha, mẹ bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền với con, cha mẹ không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con, cha mẹ đều bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, v.v và có yêu cầu người giám hộ.

2. Nghĩa vụ và quyền của người cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau ly hôn

Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về nghĩa vụ và quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi dưỡng như sau:

• Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi. 
• Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
• Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.

Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.

3. Thủ tục yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

Hồ sơ thay đổi quyền nuôi con bao gồm:

• Đơn khởi kiện hoặc đơn yêu cầu thay đổi quyền nuôi con.
• Bản án hoặc quyết định ly hôn của Tòa án đã có hiệu lực.
• Giấy xác nhận cư trú của người đang trực tiếp nuôi con
• Bản sao chứng thực CMND/CCCD của vợ chồng.
• Bản sao chứng thực giấy khai sinh của người con.
• Các chứng cứ chứng minh cho việc khởi kiện thay đổi quyền nuôi con: Các chứng cứ chứng minh việc vợ, hoặc, người giám hộ không còn đáp ứng được điều kiện nuôi con; các chứng cứ để chứng minh việc bản thân có thể đáp ứng đủ điều kiện để nuôi con như chứng minh thu nhập, chỗ ở hoặc thời gian chăm sóc con, v.v.

Bước 2: Nộp hồ sơ và lệ phí

Sau khi chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ nêu trên, người có quyền yêu cầu thay đổi quyền nuôi con nộp hồ sơ đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Việc thay đổi quyền nuôi con trong trường hợp cha mẹ không thỏa thuận được hoặc người đang nuôi con không còn đáp ứng đủ điều kiện nuôi con thì được xem vụ án tranh chấp. Theo quy định, yêu cầu (thỏa thuận được) hoặc vụ án tranh chấp hôn nhân (cha mẹ không thỏa thuận được mà phải khởi kiện) về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn đều thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, được sửa đổi bổ sung bởi Khoản 2 Điều 1 Luật số 85/2025/QH15, yêu cầu thay đổi quyền nuôi con hoặc tranh chấp quyền nuôi con hiện nay sẽ do Tòa án nhân dân khu vực giải quyết.

Như vậy, hồ sơ để thực hiện thủ tục thay đổi quyền nuôi con được nộp tại Tòa án nhân dân khu vực nơi người đang trực tiếp nuôi con cư trú hoặc làm việc.

Theo Nghị quyết 326/2016/NQ-UBTVQH14, án phí và lệ phí thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn đều là 300.000 đồng.

Bước 3: Giải quyết yêu cầu

Khi Tòa án tiếp nhận hồ sơ yêu cầu thay đổi quyền nuôi con thì tùy vào từng hình thức yêu cầu là khởi kiện hay yêu cầu sẽ có thời gian giải quyết khác nhau:

Trong trường hợp yêu cầu thì thời gian giải quyết thông thường là 02 – 03 tháng.

Trong trường hợp khởi kiện thì thời gian giải quyết thông thường là 04 – 06 tháng.

Việc thay đổi quyền nuôi con là một thủ tục quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho trẻ em, đồng thời phản ánh đúng thực tế và trách nhiệm của các bên liên quan. Việc nắm rõ quy trình, hồ sơ và điều kiện pháp lý sẽ giúp quá trình này diễn ra thuận lợi và đúng quy định của pháp luật. Nếu bạn cần hỗ trợ hoặc tư vấn chi tiết hơn về vấn đề thay đổi quyền nuôi con, Luật MV luôn sẵn sàng đồng hành và cung cấp giải pháp pháp lý hiệu quả nhất.