Trong nền kinh tế hiện nay, quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) như nhãn hiệu, bản quyền, sáng chế,… trở thành tài sản giá trị của doanh nghiệp và cá nhân. Tuy nhiên, các hành vi xâm phạm quyền SHTT ngày càng phổ biến, Đòi hỏi chủ thể quyền phải chủ động sử dụng các biện pháp bảo vệ theo luật định, trong đó có biện pháp dân sự. Vậy pháp biện dân được áp dụng như thế nào để bảo vệ quyền SHTT? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết, kèm theo trích dẫn luật cụ thể.

1. Biện pháp dân sự là gì?

Biện pháp dân sự là một trong những cách thức được luật công nhận để chủ thể yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm phạm. Theo Điều 198 Bộ luật Dân sự năm 2015 , cá nhân, pháp nhân có thể:

“Tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc yêu cầu cơ quan có thẩm quyền công nhận, bảo vệ quyền dân sự.”

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, khi quyền như quyền tác giả, nhãn hiệu, sáng chế… bị xâm phạm, người có quyền có thể ủy quyền đơn khởi động tại Tòa án để yêu cầu lực lượng bên vi phạm:

• Chấm dứt hành vi xâm lược;

• Bồi thường thiệt hại;

• Xin lỗi, cải cách khai báo chính thức;

• Và thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định.

2. Cơ sở pháp lý điều chỉnh công việc bảo vệ quyền SHTT bằng biện pháp dân sự

Các quy định liên quan đến việc bảo vệ quyền SHTT bằng biện pháp dân sự được quy định trong nhiều văn bản luật sau:

• Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 , được sửa đổi, bổ sung bởi:

  • Luật số 36/2009/QH12 (năm 2009),

  • Luật số 42/2019/QH14 (năm 2019),

  • Luật số 07/2022/QH15 (năm 2022);

• Bộ luật Dân sự năm 2015 ;

• Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015

Trong đó, Điều 202 Luật Sở hữu trí tuệ cụ thể về biện pháp dân sự như sau:

“Tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu trí tuệ có quyền áp dụng các biện pháp dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định của pháp luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.”

3. Các loại biện pháp dân sự có thể áp dụng

Theo khoản 1 Điều 202 Luật Sở hữu trí tuệ , người bị xâm phạm quyền có thể yêu cầu Tòa án áp dụng một hoặc nhiều biện pháp dân sự sau:

• Buộc chấm dứt hành vi xâm lược ;

• Force xin lỗi, cải cách khai báo chính ;

• Buộc bồi thường thiệt hại ;

• Force thực hiện nghĩa vụ dân sự khác .

Mỗi giải pháp sẽ được áp dụng tùy thuộc vào mức độ, hậu quả và các công cụ yêu cầu trong công việc tranh chấp.

4. Quy trình khởi động dân sự để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ khởi động

Căn cứ Điều 189 Bộ luật tụng dân sự năm 2015 , hồ sơ khởi kiện bao gồm:

• Đơn khởi động xác định yêu cầu và cơ sở pháp lý;

• Chứng minh bằng chứng minh quyền sở hữu trí tuệ (Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, nhãn hiệu, sáng chế… nếu có);

• Tài liệu, hình ảnh, hồ sơ có thể hiện hành vi xâm lược;

• Bản sao trang thông tin cá nhân hoặc trang đăng ký doanh nghiệp của các tổ chức.

Bước 2: Nộp hồ sơ tại Tòa án có thẩm quyền

Theo Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 :

“Tòa dự án nơi thiết bị cư trú, làm việc hoặc có trụ sở là nơi có thẩm quyền giải quyết.”

Chủ nhà có thể có quyền trực tiếp tiếp theo, qua đường bưu chính hoặc qua cổng thông tin điện tử (tại một số Tòa án đã được áp dụng).

Bước 3: Thụ lý và giải quyết nhiệm vụ

Sau khi hồ sơ được Tòa án chấp nhận, nghi vụ án sẽ được thụ lý, hòa giải (nếu có), đưa ra xét xử sơ thẩm, phúc thẩm theo quy trình của Bộ luật Tố tụng dân sự.

5. Căn cứ yêu cầu bồi thường thiệt hại trong vụ án dân sự về SHTT

Theo Điều 204 Luật Sở hữu trí tuệ , bồi dưỡng thiệt hại được xác định dựa trên một trong những cơ sở sau:

• Tấn công vật chất thực tế do hành vi xâm hại phạm tội;

• Quyền sở hữu trí tuệ có giá trị nếu được chuyển nhượng;

• Khoản lợi nhuận mà bên vi phạm được thu từ hành vi vi phạm;

• Trường hợp không xác định được tổn thương cụ thể, bồi thường có thể được xác định nhưng không vượt quá 500 triệu .

Căn cứ pháp lý: Khoản 1 Điều 204 Luật Sở hữu Trí tuệ (sửa đổi 2022) .

6. Biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn chặn hành vi xâm phạm phạm

Trong trường hợp cần ngăn chặn hành vi xâm phạm đang diễn ra, chủ thể có quyền đề nghị tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời.

Theo Điều 208 Luật Sở hữu trí tuệ , Tòa án có thể quyết định:

• Tạm giữ, kê biên, phong tỏa hàng hóa vi phạm;

• Cấm lưu hành sản phẩm xâm phạm phạm tội;

• Niêm phong, bảo quản tang vật.

Biện pháp này được áp dụng theo quy trình quy định tại Chương VIII – Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 .

7. Một số lưu ý khi sử dụng biện pháp dân sự

• Chứng cứ là yếu tố thì chốt : Nếu không có tài liệu rõ ràng chứng minh quyền SHTT và hành vi vi phạm, khả năng Tòa án bác đơn là rất cao.

• Phải đăng ký quyền SHTT (nếu luật yêu cầu) : Ví dụ, nhãn hiệu chỉ được bảo vệ nếu đã đăng ký tại Cục SHTT.

• Nên có luật sư chuyên môn hỗ trợ : Đặc biệt trong những công việc phức tạp hoặc khi tranh chấp xảy ra với bên ngoài nước.

Biện pháp dân sự là công cụ pháp lý hiệu quả giúp chủ sở hữu trí tuệ bảo vệ tài sản trí tuệ của mình trước các hành vi xâm lược. Tuy nhiên, việc khởi động Yêu cầu chuẩn bị kỹ thuật lưỡng diện về hồ sơ, chứng cứ và kiến ​​thức pháp luật. Để tối ưu hóa khả năng thành công, doanh nghiệp nên đăng ký quyền SHTT, theo dõi trường và nhờ đến giải pháp tư vấn chuyên sâu khi cần thiết.